Leerlingen Tilburg en Sint-Maarten experimenteren met aquaponics in opdracht van Gate2

Hoe kan aquaponics bijdragen aan het verbeteren van de voedselvoorziening in de wereld? Met die ambitieuze vraag in gedachten formuleerde Ricardo Abdoel van Cyber Physical Factory op Gate2 in Rijen een uitdagende opdracht voor leerlingen in Tilburg en op Sint-Maarten. Oftewel: in een mild klimaat en in een warm klimaat. Een boeiend experiment op kleine schaal.

Maar allereerst: wat is aquaponics eigenlijk? Ricardo: “Dit is een methode om voedsel te verbouwen, waarbij je aquacultuur, zoals het kweken van waterdieren zoals slakken, vissen en schaaldieren, combineert met hydrocultuur, het kweken van planten in water. Simpel gezegd: vissen produceren afval met hun uitwerpselen waardoor het water giftig kan worden. Bacteriën breken deze af tot nitraten en nitrieten, die voeding vormen voor de planten. Planten zuiveren het water vervolgens voor de vissen. En zo is de cirkel rond.”

In beide landen aan de slag

Een schoolproject in Tilburg en op Sint-Maarten. Hoe is dit begonnen? Saskia Kliphuis is Innovation Coördinator bij SVOBE Milton Peters College op Sint-Maarten. Ze licht toe: “Het project is per toeval ontstaan. Onze ex-leerling Nenosha Larmonie die nu in Nederland op school zit, raakte op Gate2 in gesprek met Ricardo over het aquaponics-idee. Ricardo stelde voor om dit project samen met Nenosha’s huidige school 2College Cobbenhagenlyceum in Tilburg en zijn vorige school op Sint-Maarten op te zetten.”

Tamara Coenradi is coördinator van de Technasium-afdeling van 2College Cobbenhagenlyceum in Tilburg. Ze was direct enthousiast: “We waren op zoek naar extra opdrachtgevers. We waren al langer in contact met Gate2. Op een gegeven moment kwam Ricardo Abdoel met het idee kwam om een aquaponics-systeem te laten bouwen, met als vraagstuk: wat lukt wel en wat niet? Voor het vak Onderzoeken en Ontwerpen hebben onze leerlingen de uitdaging gekregen om klassikaal een zo’n systeem te ontwikkelen en te bekijken of het rondom onze school gebouwd kan worden, zodat we ons eigen voedsel kunnen produceren.”

Tamara vervolgt: “We hebben ook een tweetalige opleiding, dus de internationale samenwerking met het Milton Peters College op Sint-Maarten is een perfecte match. Het is extra interessant omdat het klimaat op de Antillen heel anders is dan in Nederland. Er is daar veel meer zonlicht dan hier. In Nederland zijn we seizoensafhankelijker. Door op beide plekken een aquaponics-systeem te bouwen kunnen de leerlingen kennis en vaardigheden uitwisselen. Heel mooi dat we deze samenwerking tot stand hebben gebracht.”

Klein schaalmodel

Sint-Maarten heeft al de nodige ervaring met aquaponics. Saskia: “Voor groente en fruit zijn we hier sterk afhankelijk van import. Sinds de orkaan Irma en COVID-19 zijn we ons meer bewust dat we ook voor onszelf moeten kunnen zorgen. Zo komen er steeds meer tuinclubjes voor het aanleggen van moestuinen. Het sprak Ricardo aan dat je aquaponics al met een klein schaalmodel kunt doen. Het moest voor hem meer zijn dan alleen een werkstuk. Juist door het in de praktijk te brengen, gaat het meer leven en kunnen ook ouders van leerlingen gestimuleerd worden om ermee aan de slag te gaan. Je leert zo wat goed werkt en wat juist niet.”

“Op Sint-Maarten hebben we bijna geen landbouw. Aquaponics is op het eiland voor het eerst op een grotere schaal toegepast in het Franstalige deel. Een klein aquaponics-model is relatief makkelijk na te maken, als je niet al te ingewikkeld en te duur materiaal gebruikt. Bij onze opleiding hebben we er meerdere vakken bij betrokken: bij biologie onderzoek naar welke vissen geschikt zijn, bij natuurkunde naar de werking van de pomp en bij informatica naar de werking van het systeem.”

Technasium-leerlingen aan de slag met het bouwen van een aquaponics-systeem.

Tamara: “Er is veel variatie mogelijk in de omvang en complexiteit van de installaties en in de soorten voedsel die via aquaponics verbouwd worden. Een kleinschalig aquaponics-systeem kan bijvoorbeeld bestaan uit een aquarium, gecombineerd met bloembakken met hydrokorrels.”

Onderlinge afstemming

Hoe loopt de afstemming tussen Tilburg en Sint-Maarten? Tamara: “We hebben voor de lessen per week twee keer negentig minuten. Vanwege het grote tijdsverschil was de afstemming met Sint- Maarten niet altijd praktisch. Bij onze school in Tilburg-Noord staan twee systemen van 1000 tot 1500 liter onder een afdak. Met een waterdeel (aquaponics), een plantdeel (hydroponics) en een technisch regeldeel. In de zomervakantieperiode moeten we wel zorgen dat het goed door blijft lopen qua voedselvoorziening en temperatuur voor de vissen. Vanuit het vak meet- en regeltechniek zorgen de leerlingen dat deze voortdurend op peil blijven. We leren veel over de complexe balans tussen vissen en planten. Zo kun je de zoetwaterkreeft niet zo maar uit een sloot halen, omdat dit een beschermde soort is. De Amerikaanse kreeft weer wel, bijvoorbeeld. Ook het aantal vissen voor een bepaalde ruimte is tot een maximum beperkt.”

Vervolg van het project

En hoe nu verder? Saskia: “Volgend jaar gaan studenten er mee door, met koppeling aan de opleidingsprofielen natuur en techniek, en gezondheid. Ze gaan dan een model bouwen. In vakantieperioden zorgen de onderhoudsmedewerkers voor het voeden van de vissen. We zetten de aquaponicsbakken op plekken waar je het minste risico loopt dat leerlingen er kwajongensstreken mee uithalen. Bijvoorbeeld bij een lokaal, zodat de docent een oogje in het zeil kan houden. Op Sint-Maarten produceren we met aquaponics voornamelijk sla, dat eten we veel. En ook tomaten. De samenwerking met Nederland is voor ons heel leerzaam. Het project wordt daar geïntegreerd in twee colleges. Dat is interessant.”

Tamara: “Het is bij ons een traject van twaalf weken. We zijn gestart met theorie en hebben toegewerkt naar het bouwen van een eerste model. Volgend jaar gaat een andere groep ermee verder. We hebben op verschillende onderdelen onderzoek gedaan. De meeste interesse ging uit naar welke vissen hiervoor het meest geschikt zijn. Ook bij meet- en regeltechniek zijn de studenten fanatiek aan de gang gegaan.”

Rol Gate2

Welke rol speelt Gate2 in dit traject? Tamara: “De kick-off van het project hebben we op Gate2 gehad. Het is een zeer inspirerende omgeving waar studenten praktijkervaring op kunnen doen. Ik vind het ook fantastisch dat we op Gate2 met allerlei verschillende partijen in aanraking komen. Volgend jaar gaan we er ook bovenbouwleerlingen van biologie, scheikunde en informatica bij betrekken. Het project draagt vooral bij aan het bewuster maken van wat je kunt bijdragen aan een betere wereld, ook al is het op kleine schaal. Het is voor de leerlingen een hele opgave om het systeem goed werkend te krijgen. Zij geven het stokje door aan de volgende lichting. Op Sint-Maarten draagt het echt bij aan de lokale voedselvoorziening bij huizen en wijkgebouwen. In Nederland moeten we het vooralsnog vooral als lokaal relevant zien.”

Veldbezoek Milton Peters college aan een aquaponicsfarm aan de Franse kant van Sint-Maarten, met 2000 tilapiavissen, sla en munt.

Steentje bijdragen

En wat vindt Cobbenhagenlyceum-leerling Olla van het project? “Met aquaponics willen we kinderen blijer maken en een steentje bijdragen aan dat er geen honger meer is op de wereld. Mooi dat dit Gate2 het initiatief heeft genomen. Het is eigenlijk een soort groot lab, met allemaal verschillende afdelingen en interessante technieken en kiekjes. Gaaf dat ze ook projecten buiten de fysieke locatie
ontwikkelen.”

Ricardo Abdoel vertelt leerlingen van 2College Cobbenhagenlyceum over het aquaponics-project.

Wil je meer weten over aquaponics of andere projecten die je samen met Gate2 kunt ontwikkelen?
Neem contact op met Pierre van Kleef via pvankleef@gate2.nl of 0161744112.